Nagehan Alçı'nın röportajı
- Türkiye'de dindarlık nasıl bir deÄiÅim gösteriyor? Dindarlık artıyor mu yoksa giderek sekülerleÅiyor muyuz?
Dindarlık da dinsizlikte de ilerliyor. Hem bir dine dönüŠhareketi var, hem de dini terk ediÅ. Bu bir çeliÅki gibi görülmesin. Ä°stanbul BoÄazı'nın üstünde Karadeniz'den Marmara'ya akıntı vardır, dibinde ise Marmara'dan Karadeniz'e... Büyük miktarda Müslüman sekülerleÅti ama dinden büsbütün kopmadılar.
- Son yıllarda Ramazan= yemek ile özdeÅ bir hale geldi. Bunu nasıl yorumluyorsunuz? Haz kültürü ile Ä°slam baÄdaÅabilir mi?
Sevgili Türkiye'miz maalesef Åifah” bir toplum haline gelmiÅtir. Az mı desem, çok mu desem bedev”leÅmiÅtir; taÅra, kırsal kesim ve varoÅ kültürü hakim olmuÅtur. Bunun neticesinde hedonizmin de yaygın hale gelmesi kaçınılmaz. Hangi hedonizm? Onun da türleri var. Hedonizmin pek düÅük, pek kalitesiz, pek avam hali... Ä°slam dininin, medeniyetinin, hayat tarzının de kendine mahsus neÅ'eleri vardır. Bu neÅ'elerden haz alınır ama materyalist Batı kültürü ile Ä°slam baÄdaÅmaz ve uyuÅmaz.
- Tüketim kültürünün yaygınlaÅması Ä°slam'a ters midir?
Ä°slami yaÅam tarzında israfa, aÅırı tüketime, aÅırı konfora yer yoktur. Kur'an, 'Yiyiniz içiniz, lakin israf etmeyiniz' buyuruyor. Olgun, Åuurlu, gerçek Müslüman zenginler mütevazı yaÅarlar. Servetleriyle ticaret, sanayi, üretim yaparak, çeÅitli hizmetler vererek ülkeye, topluma destek olurlar. Ä°slam lüksü, israfı, saçıp savurmayı, harcama çılgınlıÄını, servetiyle gururlanmayı ve kibirlenmeyi hoÅ görmez. Ä°yi Müslümanlarda yardımlaÅma, paylaÅma (infak) ahlakı vardır. Zekatlar, sadakalar, hayır hasenat mal” (yani parayla, malla yapılan) ibadetlerdir. Maden” kısımları altın kaplı banyoya sahip bir kimse Muhammed” ahlakla ahlaklı deÄil, Nemrud” ahlaklı bir kimsedir.
Ä°FTAR ALLAH Ä°ÃÄ°N VERÄ°LÄ°YOR
- Belediyelerin verdiÄi iftarların böylesine yaygınlaÅması doÄru mu? Bu biraz fakirin teÅhiri deÄil mi?
Ä°slam'da ameller (iÅler, eylemler) niyetlere göredir. Mübarek ayda fakirlerin karnını doyurmak için (usulüne göre) yapılırsa sevaplı bir iÅtir. GösteriÅ, oy kazanmak, halka 'Bunlar ne dindar, ne hayırsever' dedirtmek için yapılırsa manev” kıymeti yoktur. Ä°ftar çadırlarının kapılarında 'Bu akÅamki iftarı Altın Holding sahibi Hacı filan bey vermektedir' gibi yazılardan hiç hoÅlanmıyorum. Ä°ftar Allah için veriliyorsa, kullara niçin reklam yapılıyor?
- Siz Galatasaray'da okurken daha mı güzeldi Ramazanlar, sizin çocukluÄunuzun Ä°stanbul'unda Ramazan nasıl yaÅanırdı?
Bendeniz Galatasaray'da 1940 ila 1952 yılları arasında okudum. 1950'ye kadar CHP ve Ä°smet Ä°nönü iktidarda idi. Arapça ezan okumak bile yasaktı. Din hürriyeti yoktu. Radyolar devletindi ve onlarda ne Ramazan ve oruç hakkında yayın yapılır, ne de iftar ve sahur saatleri bildirilirdi. Hatta bayram gelince Ramazan Bayramı denilmez, Åeker bayramı denilirdi. Eski Ramazanlar sönük geçerdi. Lakin o zamanlar, Osmanlı'dan kalma büyük din alimleri, fakihler, gerçek Åeyhler ve mürÅitler, Müslüman beyefendiler, Müslüman hanımefendiler vardı. Bu deÄerli kiÅilerin varlıÄı ayrı bir kıymetti.
- Fehmi Koru, dindar camianın zenginleÅmiÅ kesiminin de yüksek sanata ilgisi olmadıÄından yakınıyor. Diyor ki mesela hat ve tezhip gibi Ä°slam sanatlarına dindar zenginlerden çok ilgi yok. Osmanlı döneminden kalma nadir hat ve tezhip eserlerini alanlar yine laik camianın zenginleri diyor Koru. Bu haklı bir tespit mi sizce?
Ãok haklıdır, hatta az tenkit etmiÅtir. Bendeniz bu konuyu yirmi yıla yakın bir zamandır iÅliyorum ve mensubu bulunduÄum dindar çoÄunluÄu tenkit ediyorum. Ä°stisnaları tenzih ederek söylüyorum: Müslüman kesim zengin olunca lüks evlere, lüks yazlıklara, lüks fakat sanatsız dekorasyona, lüks binitlere, lüks giysilere, israfa, pek ad” hedonizme yöneldi. Kitaba, kültüre, sanata, yüksek medeniyete (medeniyetin alçaÄı da var), mill” sanatlara yönelmedi. Kaç Müslüman zenginin salonunda ve bürosunda orijinal hatlı ve tezhipli yazılar vardır? Kaç Müslüman tabi” boyalarla el dokuması antika halıları vardır. Ä°slam sanatlarına ilgi, dinden uzaklaÅmıŠsosyetede daha fazla.
- Ãyleyse bu durumu nasıl yorumlamak lazım? ZenginleÅen bir dindar neden on binlerce euroyu Ä°sviçre saatine çok rahat veriyor, bir 17. yüzyıldan kalma Osmanlı sanat eserine ilgi göstermiyor?
Zenginler de sınıflara, kategorilere ayrılır. Hayırlı zenginler, hayırsız zengin... Kültürlü zengin, kültürsüz zengin... Meden” zengin, bedev” zengin. Türkiyeli bir zengin mill” ve din” sanatlarımızla, kültürümüzle ilgilenmiyorsa, meskenlerini ve çalıÅma mekanlarını bunlarla süslemiyorsa, evinde bir dolaplık deÄil, kocaman bir odalık Åahs” kütüphanesi yoksa, faydalı kitaplar okumuyorsa o meden” ve kültürlü bir zengin deÄil bedev” ve cahil bir zengindir. Ä°nsan sırf parayla ve servetle meden” zengin olamaz. EÄitim lazımdır bu iÅ için...
- Size monÅer dindar diyorlar. Katılır mısınız? Fransız kültürüyle Ä°slam kültürünün bir sentezi misiniz?
Kimisi de bendeniz için 'Galatasaray'ın imalat hatası...' der. MonÅerlikle uzaktan yakından hiçbir alakam yoktur. Galatasaray'da okuyup öÄrendiÄim Fransızca benim için dünyaya bakan pencere oldu. Bugünün ölçülerine göre hayli muhafazakar, tavizsiz bir Müslümanım. ÃaÄdaÅ kültürden, moderniteden de kopuk deÄilim. Beni yetiÅtiren Galatasaray'a minnet ve teÅekkür borçluyum. Åunu da unutmayalım: Galatasaray'da Sultan Abdülhamid zamanında tüm Müslüman öÄrencilerin okul camiinde, okul imamının ardında, namaz kılmaları mecbur” idi.
- Dindarlık kültürü en süzülmüÅ, en damıtılmıŠseçkin haliyle hangi ülkede yaÅanıyor sizce?
Gitmedim ama Malezya'da oldukça kaliteli, vasıflı, meden” bir Müslümanlık varmıÅ.
Muhalefetim siyasi deÄil
- Son dönemde Türkiye'de önemli, bir deÄiÅim yaÅandıÄı söyleniyor. Askeri vesayetin yerini sivilleÅmeye bıraktıÄı bunun demokratikleÅmenin önünü açacaÄı iddia ediliyor. Sizce de demokratikleÅiyor muyuz?
DemokratikleÅme dıÅtan olmaz, içten olur. Bir toplum, bir millet veya halk ne halde ise, demokrasisi de öyle olur. Finlandiya anayasasını tercüme etsek sanki Finlandiya gibi demokrat mı olacaÄız? Lakin her Åeye raÄmen vesayet sisteminin, arkaik resm” ideoloji rejiminin terk edilmesinden yanayım. Hukukun üstünlüÄünü istiyorum ama hukuk mutlaka adil bir hukuk olmalı. Resm” ideoloji yerine evrensel insan haklarını ve mill” kimliÄi koymalıyız. Türkiye'nin asıl problemi tarih” arızanın, kazanın, kopukluÄun giderilip tarih” devamlılıÄa (Japonya'da, Ä°sviçre'de, Norveç'te olduÄu gibi) geçmektir.
- Hükümet ve asker-yargı arasındaki gerginliÄi nasıl yorumluyorsunuz? DeÄiÅimin zorunlu karÅılaÅmaları mı bu yaÅananlar?
Gerçekten çok önemli bir deÄiÅim yaÅanıyor. Bizde sadece asker” vesayet yok, onun yanında yargı, resm” ideoloji, üniversite, egemen azınlıklar, Derin Devlet (veya Devletler) vesayeti de var. Åimdi bu vesayetler kaldırılıyor. Sancılı bir Åekilde... Franco'dan sonra Ä°spanya, otoriter rejimden demokrasiye tereyaÄından kıl çeker gibi kolaylıkla geçmiÅti. Bizde maalesef böyle kolay olmayacak. Vesayetçiler, güçlü ve hükümran azınlıklar, statükocular, laikçiler (laikler demedim) direniyor. Bu gidiÅle zor da olsa, sancılı da olsa vesayetsiz demokrasiye geçeceÄiz. Bu demokrasi örnek ve tam bir demokrasi olmayacak, 'bizim' kendi demokrasimiz olacak. Bir toplum ne halde ise onun demokrasisi de, hukuku da, idaresi de öyle olur...
- Ak Parti hükümetini nasıl buluyorsunuz? 2002'den beri Türkiye'de olumlu ve olumsuz neler deÄiÅti sizce?
Bendeniz muhalif bir vatandaÅım. Muhalefetim siyas” deÄildir. Mesela kırsal kesim ve bedev” kültürü hegemonyasına muhalifim. AK Parti iktidarı çok olumlu, faydalı, gerekli, hayırlı iÅler ve hizmetler yapmıÅtır ama eksik ve yanlıŠtarafları da çoktur.
- Nedir bu eksik taraflar?
Yeterince Åeffaf olmamıÅtır ve eÄitime gereken önemi vermemiÅtir. Anayasa deÄiÅikliÄinden sonra eÄitimi düzeltmek için ülke çapında medenileÅme seferberliÄi baÅlatmalı.
Arka Plan:
Ä°slami kesimin deÄiÅen yaÅam tarzının yorumlanması deyince akla gelen ilk isimlerden biri Mehmet Åevket Eygi. Muhafazakar kesimin tüketim alıÅkanlıklarını eleÅtirmekten kaçınmayan, Milli Gazete'deki yazılarında hem siyasi hem sosyolojik gözlemlere yer veren Eygi, uzun süredir rahatsızlıÄı nedeniyle ortalarda görünmüyor. Biz onun bu sessizliÄini bozmak ve Ramazan bitmeden son yıllarda yaygınlaÅan iftar davetleri ve deÄiÅen Ramazanlar üzerine konuÅmak için kapısını çaldık. Ortaya bu röportaj çıktı.
AkÅam
|
