|
|
|
|
Arap aleminde 'Otoriter modernleÅme'nin sonu
Oral ÃALIÅLAR
[email protected] |
|
|
'Arap dünyasında tek adamlı, tek partili otoriter modernleÅme modellerinin iflası açıkça görülüyor.'
2005 yılında Lübnan’da görüÅtüÄümüz Hizbullah lideri Nasrallah, 40 kiÅilik heyetimizi ÅaÅırtan deÄerlendirmelerde bulunmuÅtu: “Ä°slam dünyasında bazı çevreler demokrasiyi düÅman olarak görüyor. Demokrasiyle inançlarımız arasında bir zıtlık yok tam tersine uyum var. Biz yerel seçimlerde Hizbullah’ın listesinde Hıristiyan adaylar gösterdik.”
1950’lerde Nasır önderliÄinde ayaklanan ‘modernist milliyetçi’ genç subaylar, Mısır’da krallıÄa son verip, bir ‘modernleÅme’ yolu açmıÅlardı. Baas rejimleri olarak yaygınlaÅıp Arap alemine yayılan bu modeli Sovyetler BirliÄi sahiplendi. “Kapitalist olmayan kalkınma yolu” Åeklinde tanımlanan model, OrtadoÄu’da “Batı emperyalist dünyası”na karÅı bir cephenin oluÅmasına yol açtı. Bu model Mısır’ın yanında, Suriye, Libya, Cezayir ve Irak’a da yayıldı.
50’lerde ve 60’larda etkisini sürdüren “Arap modernizmi” bir model olarak Türkiye’de de ilgi gördü. DoÄan AvcıoÄlu’nun YÃN ve Devrim dergileri, “asker-sivil aydınlar” öncülüÄünde “kapitalist olmayan yol”u Mısır örneÄinden yola çıkarak savundular. Bu çizgi, Türkiye’de, yıllarca, darbeci ve tek parti yönetimine özlem duyan yaklaÅımlara temel oluÅturdu.
Nasır modeli, 1967 Ä°srail-Mısır savaÅında büyük yara aldı. Mısır’daki yönetim, zaman içinde Washington’un yönlendirmesiyle Batı yanlısı bir renge büründü. Batı, Müslüman dünyaya, tek partili, otoriter, “gerektiÄi kadar seküler” bir modernleÅme modelini uygun gördü.
Batının desteÄindeki yeni sistemin “tek parti diktatörlüÄü” ve “tek adam diktatörlüÄü” Åeklindeki karakteri bu nedenle deÄiÅmedi. Tunus, Cezayir ve Fas, bu süreçleri deÄiÅik Åekilde ancak paralel yollarla yaÅadı.
Fas Kralı Hasan, modernleÅmeyi tek adam yönetimiyle ve Batı desteÄiyle sürdürdü. Benzer Åekilde Tunus’ta ve Cezayir’de de militarist tek adam rejimleri, (birer “otoriter modernleÅme” modeli olarak) Batının da desteÄiyle ayakta tutuldular.
İslami hareketler parlamenter sisteme yöneliyor
2003’ten itibaren “DoÄu Konferansı” grubuyla komÅumuz Ä°slam ülkelerini iki-üç yıl boyunca dolaÅtık. Suriye, Lübnan, Ãrdün, Mısır, Ä°ran ve Ermenistan’ı kapsayan gezilerimizde deÄiÅik eÄilimlerden aydınlarla, sivil toplum yöneticileriyle, siyasi parti temsilcileriyle görüÅmeler yaptık.
Nasrallah’la da bu gezilerin birinde görüÅtük. Siyasi Ä°slamcı hareketlerin yaygınlıÄı dikkatimizi çekmiÅti. Irak’ın ABD tarafından iÅgali, bu hareketlerin alanını geniÅletmiÅti. Ä°slamcı akımların otoriter rejimlerden imkan buldukça parlamenter mücadeleye girdiklerini ve demokrasinin gerekliliÄini tartıÅmaya baÅladıklarını gördük. Ä°slami akımların parlamenter mücadeleye yönelimi yeni ve ilginç bir durumdu.
AK Parti örneÄi Arap kamuoyunun Türkiye’ye tutumundaki deÄiÅimi de gördük. Ãzellikle 1 Mart 2003 tezkeresinin Meclis’te reddedilerek ABD askerlerinin Türkiye’de konuÅlanmasının geri çevrilmesi Türkiye’nin prestijini arttırmıÅtı.
Sonraki dönemde, “Gazze”, “One minute” gibi çıkıÅların ve bertaraf edilen darbe giriÅimlerinin etkisiyle, AK Parti ve Tayyip ErdoÄan’ın bölgedeki popülerliÄi daha da arttı. “Ä°slami kökenli bir parti çok partili rejimde iktidarı sürdürebilir mi, militarizmle baÅ edebilir mi?” sorusu, bölgedeki hemen herkesin ilgisini çekti.
Türkiye, OrtadoÄu’ya “el uzatan” yaklaÅımıyla, ekonomik büyümesiyle ve darbe giriÅimlerini savuÅturmasıyla özel bir model olarak algılandı.
Mısır ve Türkiye arasındaki çarpıcı farklılık, bölgenin siyasi psikolojisinde derin izler bıraktı. Ä°kisi de “batıyla uyumlu” sayılabilecek olan bu devletlerin birinde çok partili rejim ayakta kalıp geliÅirken, diÄerinde tek adam ve tek partiye dayalı “otoriter” modelde ısrar edildi. Tunus’un, Cezayir’in tek adama dayalı zorba rejimleri halklarını umutsuzluÄa sürüklerken,Türkiye olumlu bir örnek olarak algılandı.
Arap dünyasında yeni bir döneme girildiÄi kesin. Tek adamlı, tek partili otoriter modernleÅme modellerinin iflası açıkça görülüyor... Ãok partili ve demokratik sistem arayıÅı, (bugün olmazsa yarın) bu ülkeleri de kapsama alanı içine alacak ve bölgeye iliÅkin birçok kalıplaÅmıŠvarsayım deÄiÅecek.
|
| |
| 29 Ocak 2011 - 13:09:24 |
| |
|
|
| Dolar |
|
|
1.594
|
1.604
|
| |
| Euro |
|
|
2.187 |
2.202 |
| |
| Sterlin |
|
|
2.525 |
2.570 |
| |
| Altın |
|
|
68.14 |
68.80 |
| |
| IMKB |
|
|
63278 |
|
|
